Second International Gallipoli Symposium

15-16 April 2009 Canberra

Elimizdeki bu eserin yayına hazırlanmasındaki amaç Türk ve Batılı tarihçilerin bir araya gelmelerinin yanı sıra birinci el kaynaklara ve arşiv vesikalarına dayalı objektif araştırmalarla Çanakkale Savaşlarının gerçek yüzünü sergilemelerini teşvik etmektir.  20–25 Nisan 2012’de İstanbul ve Çanakkale’de düzenlenen Uluslararası Üçüncü Gelibolu Sempozyumu’nda sunulan bildirilerden seçilen 43 çalışmadan oluşan, elimizdeki bu yayının dikkatlice okunması durumunda Çanakkale Savaşlarının çeşitli yönleriyle ele alındığı ve derinlemesine araştırmaların yapıldığı anlaşılacaktır. Ancak bu araştırmaların yeterli olmadığı ve Çanakkale Savaşları üzerine birinci el kaynaklara dayalı daha birçok araştırmaların yapılmasının gerekliliği gerçeği ortaya çıkacaktır. Çanakkale Savaşlarının çeşitli yönlerinin ele alındığı bu eserde ortaya çıkan gerçek Birinci Dünya Harbi’ne damgasını vuran bu savaşların derinlemesine ve bitaraf tahlil edilebilmeleri için Türk ve Batılı tarihçilerin bir araya gelerek ortak araştırma ve çalışmaları birlikte yürütmeleri gerçeğidir. İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nden Doç. Dr. İbrahim Güran Yumuşak ile Avustralya Milli Üniversitesi’nden Prof.Dr. M. Mehdi İlhan’ın editörlüğünü yaptığı kitabın konuyla ilgili farklı ülke ve disiplinlere ait orijinal çalışmaları içermesinin yanı sıra diğer önemli bir özelliği ise İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nin yayınlanan ilk kitabı olmasıdır. 

Deniz ve Kara savaşları olmak üzere iki safhadan oluşan Çanakkale Savaşlarının İngiltere ve Fransa başta olmak üzere İtilaf Devletleri için hezimetle sonuçlandığına şüphe yoktur. Ancak bu savaş Avustralya için bir dönüm noktası olmuştur. Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden birkaç yıl sonra Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinden oluşan ‘Anzac’ların Arı Burnu’na (Anzak Koyu) çıkartma yaptıkları 25 Nisan günü Avustralyalılara bir millet olma kimliği kazandırmıştır. Türkler için de Çanakkale Savaşları bir dönüm noktasıdır. Mustafa Kemal’in Arıburnu ve Anafartalar’daki kahramanlığının ve Anzakları etkisiz hale getirmiş olmanın yanı sıra Osmanlı ordusu Çanakkale’nin geçilmez olduğunu İtilaf Devletlerine göstermiştir. Mustafa Kemal’in sınıf arkadaşı Kazım Karabekir Çanakkale Savaşlarında yararlılıkları ile bilinen bir diğer Osmanlı komutanıdır. Daha sonra İstiklal Savaşını başlatan Mustafa Kemal Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı savaşırken, Kazım Karabekir, Rusların 1878’de istila ve daha sonra Ermenilere teslim ettikleri Sarıkamış, Kars, Ardahan, Artvin ve Batum vilayetlerini kurtarmış ve düşmandan temizlemiştir.

Çanakkale Savaşları hem İtilaf Devletleri hem de Türkler için bir yıkım olmuştur. Her iki taraftan birçok ölü ve yaralının yanı sıra birçok asker ve kumandan hayatlarının birkaç yılını esir kamplarında ve geri kalan yıllarını da büyük bir bunalım içinde geçirmişlerdir. Gerek savaşta gerekse esir kamplarında geçirdikleri günlerin acı izlenimlerini günlüklerinde ve sevdiklerine gönderdikleri mektup ve kartpostallarda dile getirmişlerdir. Türkiye’deki esir kamplarında tutulan İtilaf Devletlerinin askerleri ile İtilaf Devletlerinin safında Osmanlı Devletine karşı savaşan Hintli ve Sudanlı Müslümanlar sorgulandıklarında savaşmaya teşvik edilmeleri için kendilerine Türkler hakkında yanlış bilgi verildiği ortaya çıkmıştır. Birçoğunun zihninde Türklerin barbar olduğu yer etmiş, ancak esir düştükten sonra fikirlerinin değiştiği anlaşılmıştır.

Çanakkale Savaşları, her ne kadar İtilaf Devletleri için hezimetle sonuçlandı ise geri çekilmeleri Batılı tarihçiler tarafından büyük bir başarı olarak değerlendirilmektedir. General Monro’ya göre büyük çaptaki bir ordunun ve bilhassa hasta ve yaralıların birkaç yüz ötede Türk siperlerinin ve silahlarının bulunduğu bir mevkiden sessizce çekilmeleri büyük bir başarıdır.

Gerek savaş sırasında gerekse savaştan sonra birçok ilim adamı ve edebiyatçılar makale, kitap ve roman yazıp, savaşın asker ve aileleri üzerinde bıraktığı etkiyi dile getirmişlerdir. Savaşta, askerlerin çektikleri acılar ve ailelerinin maruz kaldığı ıstıraplar ressam ve sanatçıların eserlerinde ifade bulmuştur. Tüm yazılıp çizilenler tarihçiler için vazgeçilmez birer kaynaktırlar.

İbrahim Güran Yumuşak-M. Mehdi İlhan